สิงห์

      รูปอนุสรณ์สัตว์ชนิดหนึ่ง ที่พบเห็นโดยทั่วไปในเขตล้านนาโดยเฉพาะประตูวัดได้แก่รูปสิงห์ รูปอนุสรณ์ดังกล่าวอาจมีมานานแล้ว ในโคลงนิราศหริภุญชัย ซึ่งเป็นโคลงเก่าแก่อายุราว ๕๐๐ ปี มีการกล่าวถึงรูปสิงห์สองตัวที่ประตูวัดพระสิงห์วรมหาวิหาร ในบทที่ ๑๑ ว่า

ลาเถิงปราสาทสร้อย สิงห์สอง
โอนอ่ำรุงทิพทอง ที่อ้าง
เบญจาจำเนียรปอง ปดต่ำ งนรา
จำจากแล้วแล้งร้าง ชาตินั้นฤาดี

     ความเป็นมาของรูปสิงห์ ยังไม่มีการศึกษาโดยละเอียด แต่ก็เชื่อกันว่าเป็นความนิยมที่รับมาจากพม่า ซึ่งมีเรื่องเล่าสืบต่อกันมาว่า

    นานมาแล้ว ณ นครแห่งหนึ่ง พระราชามีพระธิดา เป็นเจ้าหญิงที่ทรงแต่งงานกับเจ้าชายหนุ่มจนมีพระโอรสและพระธิดาเล็ก ๆ สององค์ กาลนั้นมีราชสีห์ตัวหนึ่งมีความพึงพอใจในตัวเจ้าหญิงพระโอรสและพระธิดาจึงเข้าลักพาทั้งสามพระองค์ไปเลี้ยงดูอย่างดีในป่าแห่งหนึ่ง โดยมิได้ทำอันตรายแต่ประการใด ราชสีห์ตัวนี้รักพระโอรสและพระธิดาเสมือนลูก

    กาลผ่านไปจนพระโอรสและพระธิดาเจริญวัยขึ้นหนุ่มสาว ราชสีห์ได้สอนสรรพวิชาโดยเฉพาะเวทมนต์และวิชาการใช้ธนูที่เรียกว่า "ธนูสิงห์" แก่พระโอรสจนมีความสามารถแก่กล้า แต่ตลอดเวลาพระโอรสและพระธิดามีความสงสัยว่าทำไมตนเองและพระมารดามาอยู่กับสัตว์ พระบิดานั้นเป็นใคร วันหนึ่งเมื่อได้โอกาสจึงทูลถามพระมารดาซึ่งเจ้าหญิงก็ทรงเล่าความจริงทั้งหมดให้ฟัง

    เมื่อทราบความจริง พระโอรสจึงพยายามเดินสำรวจป่าบริเวณนั้นอยู่หลายวัน จนทราบเส้นทางที่พอจะหนีกลับเมืองได้ วันหนึ่งขณะที่ราชสีห์ออกไปหากิน พระโอรสใช้โอกาสนั้นพาพระมารดาและพระขนิษฐารอนแรมหนีออกจากป่า จนถึงบ้านเมืองอย่างปลอดภัย เมื่อไปถึงพระราชวังปรากฏว่าพระราชาได้เสด็จสวรรคตไปแล้ว ส่วนเจ้าชายหนุ่มผู้เป็นสวามีของเจ้าหญิงได้เป็นพระราชาสืบราชสมบัติแทน ทั้งสี่พระองค์ดีพระทัยมากที่ได้พบกันอีกครั้ง

   กล่าวถึงราชสีห์ เมื่อกลับจากหากินไม่พบเจ้าหญิง พระโอรสและพระธิดา จึงออกตามหา และเมื่อทราบว่าทั้งสามหนีไปก็แค้นเคืองใจเป็นกำลัง มันจึงออกติดตามเข้าไปในเมืองด้วยความบ้าคลั่ง เมื่อพบเจอมนุษย์ตรงไหนก็จะคำรามแผดเสียงสีหนาท ซึ่งเป็นเสียงมรณะใส่มนุษย์ที่อยู่บริเวณนั้น กล่าวกันว่าเสียงคำรามของราชสีห์ตัวนี้ หากใครได้ยินจะสิ้นใจไปในพริบตา

  ราชสีห์ฆ่ามนุษย์มาตามทาง ทำให้ผู้คนล้มตายเดือดร้อนไปทั่ว ความนี้ทราบถึงพระราชา พระองค์จึงทรงประกาศให้ปราบทันที แต่ไม่มีใครสามารถทำอันตรายได้เพราะราชสีห์มีฤทธิ์มาก พระโอรสทรงรำพึงว่าที่ผู้คนล้มตายเพราะตนเป็นต้นเหตุจึงทรงอาสาไปปราบ

  พระโอรสออกไปประจัญหน้ากับราชสีห์ เตรียมท่าที่จะประหัตประหารกัน แต่เหล่าเทวดาทั้งหลายไม่อยากให้พระโอรสฆ่าบุคคลผู้มีพระคุณ และขณะเดียวกันก็ไม่อยากให้ราชสีห์ฆ่าพระโอรสที่จะสืบราชสมบัติ จึงบันดาลให้ทั้งสองฝ่ายใจอ่อนลง ทั้งสองจึงต่อสู้กันธรรมดา แต่การต่อสู้กันนั้น เนิ่นนานไม่มีใครแพ้ชนะ จนในที่สุดราชสีห์ก็เป็นฝ่ายระงับอารมณ์ไม่อยู่จึงอ้าปากขึ้นเพื่อจะแผดคำรามสีหนาท พระโอรสเห็นดังนั้นจึงยิงธนูสิงห์เข้าไปในปากเป็นเหตุให้ราชสีห์ล้มลงสิ้นใจตายทันที

   ชาวเมืองทั้งหลายพากันโห่ร้องเซ็งแซ่สรรเสริญในพระปรีชาสามารถ ตั้งแต่นั้นมาบ้านเมืองก็สงบสุข เมื่อพระราชาสวรรคตแล้ว พระโอรสก็ได้ขึ้นครองราชย์ ภายหลังพระองค์ทรงประชวรมีพระอาการปวดพระเศียรเสมอ แม้แพทย์หลวงจะถวายการรักษาอย่างสุดความสามารถก็มิอาจรักษาได้ พระองค์ทรงทุกขเวทนามาก จนกระทั่งมีปุโรหิตาจารย์ท่านหนึ่งทูลว่าที่พระองค์เป็นเช่นนี้ ก็เพราะบาปกรรมที่พระองค์ได้ฆ่าผู้มีคุณที่เคยเลี้ยงดูมาแต่ทรงเยาว์วัย และเมื่อทรงถามวิธีแก้ ปุโรหิตาจารย์ตอบว่าต้องสร้างรูปสิงห์ไว้บูชา แต่ด้วยพระองค์เป็นกษัตริย์มนุษย์จะสร้างรูปสัตว์ไว้บูชาย่อมไม่สมควรกระทำ แต่เพื่อให้หายจากโรคร้ายจึงทรงเลี่ยงไปสร้างรูปราชสีห์ไว้ตามประตูวัดแทน
  เรื่องนี้ไม่ได้เล่าต่อว่า พระราชาทรงหายปวดพระเศียรหรือไม่ แต่ก็เกิดธรรมเนียมการสร้างรูปราชสีห์หรือรูปสิงห์เป็นสิงห์คู่ปรากฏอยู่ตามวัดทั่วไป ในเขตล้านนาอย่างที่พบเห็น
  อนึ่ง โบราณาจารย์ล้านนา มีความเชื่อเป็นข้อห้ามสืบต่อกันว่า ห้ามมีรูปสัตว์ห้าประเภทอยู่ในบ้านและหนึ่งในจำนวนนั้นก็คือรูปสิงห์ ดังที่ปรากฏในตำรา สัพพะขึดว่า "...รูปอันบ่ดีอยู่ในบ้านมี ๕ ประการคือ ว่ารูปช้าง นาค เสือ ราชสีห์และรูปราหู หลอนมีไว้ดั่งอั้น ก็ขึดนักแล..." ถ้าเชื่อตามนี้ รูปสิงห์ควรอยู่ในวัดเท่านั้น หากไม่เชื่อจะมีไว้ในบ้านก็ไม่ว่ากัน แต่ระวังจะ "ตกขึด" อย่างที่โบราณว่า

ข้อมูลจาก

อาจารย์สนั่น ธรรมธิ
สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่

<หน้าถัดไป>    <กลับหน้าหลัก>

Advertising Zone    Close